Η πλατεία Ταξιαρχών είναι μία μικρή τραπεζιόσχημη πλατεία με τμήματα πρασίνου, διαδρομές και πλακόστρωτο, μπροστά από τον Ι. Ν. Ταξιαρχών ο οποίος βρίσκεται επί της οδού Παρ. 1η Κουτελιδαίων 2-4. Ο ναός είναι σύγχρονος και βρίσκεται δίπλα στο Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων (ΚΕΝ).

Η πλατεία βρίσκεται επί της περιφερειακής οδού της Άρτας, απέναντι από τον σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων, ΚΤΕΛ. Είναι ένας στενός δενδροφυτευμένος χώρος που ορίζεται στα ανατολικά από τον περιφεριακό δρόμο και στα δυτικά από την καμπύλη πορεία της οδού Κρυστάλλη. Είναι αφιερωμένη στον ποιητή, Κώστα Κρυστάλλη η προτομή του οποίου κοσμεί το κέντρο της.
Η προτομή είναι από μάρμαρο και φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη, Θωμά Θωμόπουλο. Τοποθετημένη πάνω σε χτιστή βάση ξενίζει εκ πρώτης όψεως, καθώς τα χαρακτηριστικά του προσώπου δεν αποδίδουν το νεαρό της ηλικίας του ποιητή (πέθανε σε ηλικία 26 ετών), κάτι που πιθανόν να μην έγινε τυχαία, εφόσον είναι, γενικότερα ιδιαίτερα ευρηματική στους συμβολισμούς. Το κεφάλι είναι ελαφρά στραμμένο στ’ αριστερά, ώστε το βλέμμα να κατευθύνεται προς τον ορεινό όγκο των Τζουμέρκων, υποδηλώνοντας την μεγάλη αγάπη του ποιητή για τα βουνά. Τον θώρακα περιβάλλει με τα ανοιχτά φτερά του μετωπικός, συμφυής σταυραετός, σαφής αναφορά στο ομώνυμο ποίημα του Κρυστάλλη και ξεκάθαρος συμβολισμός στον πόθο του να γυρίσει ελεύθερος στα ψηλά βουνά της πατρίδας του. Χαμηλά στην κύρια όψη της βάσης έχει προσαρμοστεί ανάγλυφη πλάκα όπου αποδίδεται σύνθεση αποτελούμενη από αντικείμενα που παραπέμπουν στον ποιητή, μια λύρα, μια γκλίτσα, φλογέρα και αυλός και ένα ανοικτό βιβλίο με την επιγραφή: «τα τραγούδια του χωριού και της στάνης 1894»
Η ανέγερση του μνημείου έγινε με την πρωτοβουλία μαθητών της Άρτας, οι οποίοι συγκέντρωσαν και τα απαραίτητα χρήματα για την πραγματοποίηση του έργου. Με αυτόν τον τρόπο τίμησαν τον ποιητή των ελληνικών βουνών στον τόπο όπου πέθανε και τάφηκε.
Αρχικά η προτομή τοποθετήθηκε κοντά στο ναό των Αγίων Θεοδώρων στην ίδια πλευρά της περιφερειακής οδού όπου και έγιναν τα αποκαλυπτήρια της, το 1930. Στη σημερινή θέση τοποθετήθηκε αργότερα και φαίνεται πιο ταιριαστή αφού πίσω από την πλατεία βρίσκεται το σπίτι όπου άφησε την τελευταία του πνοή.
Ο Κώστας Κρυστάλλης γεννήθηκε το 1868 στο Συρράκο των Ιωαννίνων. Το πρώτο του ποίημα «Αι σκιαί του Άδου» (1887) το εξέδωσε όταν ήταν ακόμη μαθητής της Ζωσιμαίας Σχολής στα Ιωάννινα, και στάθηκε αφορμή της δίωξής του από τις τουρκικές αρχές, καθώς αναφερόταν στον αγώνα για την ελευθερία και στους ήρωες του 1821. Για να γλιτώσει τη σύλληψη, κατέφυγε στην Αθήνα όπου άρχισε να γράφει τα έργα του, ποιήματα και πεζογραφήματα. Εμπνευσμένα από την ορεινή φύση της Ηπείρου και τη βουκολική ζωή, με έντονο ειδυλλιακό χαρακτήρα, αποπνέουν τη νοσταλγία του για τα ψηλά βουνά της πατρίδας του. Χτυπημένος από τη φυματίωση έρχεται στην Άρτα όπου διέμενε η αδερφή του. Λίγους μήνες αργότερα, στις 22 Απριλίου του 1894, άφησε την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 26 ετών. Η αναγνώριση του έργου του δηλώνεται από την ανακοίνωση του θανάτου του, δυο μέρες μετά, στη λογοτεχνική εφημερίδα, «Άστυ»:
“Χώμα της Ηπείρου, την οποίαν τόσον μανιωδώς ηγάπησεν, καλύπτει από της προχθές έναν ποιητήν, ένα μαργαριτάρι, το οποίον δύσκολα θα ξαναβρούμε μέσα εις την σκευωρίαν της σημερινής ζωής ένα μαργαριτάρι, δια την απώλειαν του οποίου η συγκίνησις και τα δάκρυά μας είναι ελάχιστος συμπαθείας και εκτιμήσεως φόρος”
Ενταφιάστηκε στο Δημοτικό Κοιμητήριο Άρτας. Στις 22 Απριλίου του 2018 έγινε επιμνημόσυνη δέηση στον τάφο του και κατάθεση στεφάνων στο μνημείο του στην πλατεία Κρυστάλλη, για την συμπλήρωση 150 χρόνων από τη γέννησή του.

Η Κορωνησία ή Κορακονησία ή Κυρονησία είναι σύμπλεγμα νησιών μέσα στον Αμβρακικό κόλπο, σε απόσταση 25 χιλιόμετρα από την πόλη της Άρτας.

Το περιβάλλον: Μικρά νησάκια σε κυκλική διάταξη που ενώνονται μεταξύ τους με στενές λουρίδες γης, διαμορφώνουν εσωτερικές λίμνες δίνοντας την εικόνα πολυνησιακής ατόλης. Έχει θεωρηθεί ότι τα νησάκια ήταν κάποτε ενωμένα σε μια ξέρα και ότι η στενή γη που τα ενώνει είναι απομεινάρι της στεριάς της. Η σημερινή τους, πάντως μορφολογία και οι εναλλαγές των αποχρώσεων του νερού δημιουργούν ένα γραφικό περιβάλλον που δικαίως χαρακτηρίστηκε ως η ελληνική «Πολυνησία». Ταυτόχρονα αποτελεί και έναν μαγευτικό υδροβιότοπο, αρμονικά ενταγμένο στον πλούτο του Αμβρακικού κόλπου. Η περιοχή φημίζεται για τα πολυάριθμα είδη πανίδας που φιλοξενεί. Στη λιμνοθάλασσα Τσουκαλιό ενδημεί το σπάνιο και επαπειλούμενο είδος του αργυροπελεκάνου (περίπου 35 ζευγάρια), ενώ τα ζεστά, ρηχά νερά είναι ιδανικός τόπος αναπαραγωγής πάρα πολλών ειδών της θαλάσσιας πανίδας. Γλώσσες, κεφαλόπουλα, λαβράκια, τσιπούρες, χέλια, γαρίδες, σουπιές και σαλάχια είναι μερικά μόνο από τα είδη ψαριών που φωλιάζουν στα νερά της Κορωνησίας.

Το χωριό: Σε ένα από τα νησάκια, το λεγόμενο «Πέρα Νησί», απλώνεται το γραφικό ψαροχώρι, γνωστό και αυτό με το όνομα, Κορωνησία. Τα σπίτια αναπτύσσονται κυκλικά πάνω σε μικρό ύψωμα, με θέα προς την κλειστή θάλασσα και τις βάρκες που αράζουν στο λιμανάκι, εφοδιάζοντας τις ψαροταβέρνες με φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Το χωριό, σύμφωνα με την απογραφή του 2011 αριθμεί 167 κατοίκους. Παλαιότερα, από το 1997 ως το 2010 εντασσόταν στον Δήμου Αμβρακικού με έδρα την Ανέζα. Σήμερα ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Άρτας. Οι κάτοικοι έχουν κύριες ασχολίες την αλιεία και τον τουρισμό. Το ψαροχώρι έχει αναπτυχθεί τουριστικά για το φυσικό κάλος του και το φρέσκο ψάρι. Η πρόσβαση σ’ αυτό είναι εύκολη, εφόσον έχει διαμορφωθεί ασφαλτοστρωμένος δρόμος που το ενώνει με την απέναντι στεριά.

Μνημεία: Εκτός, όμως από το όμορφο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον και το γαστρονομικό ενδιαφέρον η Κορωνησία διαθέτει ένα από τα σημαντικά, μεσοβυζαντινά (τέλη 10ου αιώνα) μνημεία της περιοχής της Άρτας. Πρόκειται για το ναό της Γεννήσεως της Παναγίας, γνωστό και ως Παναγία της Κορωνησίας που γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Το μνημείο αποτελούσε το καθολικό μοναστηριού με ισχυρή οικονομική και ιστορική παρουσία στην περιοχή, κατά τους βυζαντινούς χρόνους και την οθωμανική περίοδο. Στην περιοχή ασκήτεψε ο άγιος Ονούφριος που τιμάται στις 12 Ιουνίου ως άγιος πολιούχος. Στα ιστορικά μνημεία ανήκει και το κάστρο Κούλιας, ένα από τα οχυρά του Αμβρακικού και ιδιαίτερα καλά διατηρημένο. Σήμερα χρησιμοποιείται ως χώρος εκδηλώσεων.

Η μάχη της Κορωνησίας: Η Κορωνησία συνδέεται άμεσα με τις διαρκείς πολεμικές επιχειρήσεις που λάμβαναν χώρα στην ανατολική και δυτική Στερεά, κατά το 1828-1829, στην προσπάθεια του κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια να συμπεριλάβει στα σύνορα της Ελλάδος, την Στερεά. Μία από αυτές τις συγκρούσεις ήταν η μάχη της Κορωνησίας που με τη νικηφόρα έκβασή της ανέκοψε το δρόμο του Κιουταχή προς τη Ρούμελη. Αρχηγός των Ελλήνων ήταν ο Αθανάσιος Κουτσονίκας που τον Γενάρη του 1929, αποβιβάστηκε στο νησί με 1000 άνδρες και το οχύρωσε. Ο Κιουταχής στρατοπέδευε με 5.000 στρατιώτες στην απέναντι στεριά και η σύγκρουση ήταν σφοδρή. Οι Τούρκοι τράπηκαν σε φυγή και επέστρεψαν στην Πρέβεζα. Λίγο αργότερα, στις 10 Μαρτίου υπογράφτηκε στο Λονδίνο το πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας που όριζε τα πρώτα σύνορα της Ελλάδας τη γραμμή Παγασητικού –Αμβρακικού.

Η πλατεία Κιλκίς βρίσκεται ένα οικοδομικό τετράγωνο βόρεια της πλατείας Σκουφά. Διαμορφώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, στη θέση οθωμανικού νεκροταφείου που καταλάμβανε μεγάλη έκταση, στο δυτικό άκρο της κεντρικής αγοράς, το λεγόμενο Ρωμιοπάζαρο. Πιο κάτω ήταν η συνοικία, Μουχούστι όπου βρισκόταν το σεράι του Τούρκου διοικητή και γινόταν το ετήσιο παζάρι, κάθε Σεπτέμβρη.
Σύμφωνα με τον Σωτήριο Σαρλή, σε άρθρο του στο ιστότοπο ειδήσεων «Τα νέα της Μικροσπηλιάς 24», η πλατεία Κιλκίς λεγόταν αρχικά «πλατεία Γαρουφαλιά» επειδή χρηματοδοτήθηκε από τον Ευάγγελο Γαρουφαλιά, δύο φορές δήμαρχο της Άρτας (1895-1899 και 1903-1907). Στον ίδιο άλλωστε οφείλονται πολλά έργα υποδομής, κάποια από τα οποία είχαν ξεσηκώσει αντιδράσεις, όπως η ευθυγράμμιση του Ρωμιοπάζαρου, σήμερα οδός Σκουφά, στο άκρο του οποίου αναπτυσσόταν η πλατεία.
Το σημερινό της όνομα το έλαβε μετά το 1913 προς τιμή των πεσόντων στη μάχη του Κιλκίς (12-21 Ιουνίου 1913). Αναφέρεται ότι στην πλατεία είχε συγκεντρωθεί σώμα στρατού για να σταλεί ως ενίσχυση στη μάχη που διεξάγονταν μεταξύ Κιλκίς και Λαχανά, ανάμεσα στις ελληνικές και στις βουλγαρικές δυνάμεις, κατά τη διάρκεια του Β΄ Βαλκανικού πολέμου. Η μάχη έληξε με ελληνική νίκη και την απελευθέρωση του Κιλκίς. Ήταν, ωστόσο από τις φονικότερες μάχες της νεώτερης ιστορίας της Ελλάδος κι ,έτσι από το στράτευμα που έφυγε από την αρτινή πλατεία ελάχιστοι γύρισαν πίσω. Τον τόπο που πέσανε οι άγνωστοι στρατιώτες και τους ίδιους έμεινε να θυμίζει το τοπωνύμιο, «Κιλκίς»
Την πλατεία επέκτεινε και ηλεκτροδότησε ο Μιχαήλ Πατσαλιάς που διετέλεσε δήμαρχος τα έτη, 1914 ως 1925.
Δίπλα στην πλατεία Κιλκίς υπήρχε ομώνυμο κέντρο διασκέδασης το οποίο λόγω του υψηλού κόστους συντήρησης άλλαζε ιδιοκτήτες και ύφος, μέχρι που μετατράπηκε σε κινηματογράφο και άλλαξε και το όνομά του σε «Ορφέα». Ο ισχυρισμός ότι το κέντρο είχε ονομαστεί «Κιλκίς» πριν από την πλατεία δεν ευσταθεί.
Στην πλατεία βρισκόταν παλαιότερα ο υπεραστικός σταθμός ΚΤΕΛ .
Ο Σωτήρης Σαρλής στο άρθρο του «Άρτα, η Ιστορία της πλατείας Κιλκίς» στον αναφερθέντα ειδησιογραφικό ιστότοπο, δίνει μια νοσταλγική, λεπτομερή περιγραφή της πλατείας του προηγούμενου αιώνα:
«Εμείς θυμόμαστε την πλατεία Κιλκίς ήσυχη, απόμερη, χαμηλών τόνων, λιγότερο κοσμική, χωρίς φωταψίες, με την πιάτσα των ταξί, το πρακτορείο των ΚΤΕΛ, τη φωτεινή επιγραφή των τσιγάρων Παπαστράτος, την ταβέρνα ψησταριά του Χαρμπή Σφήκα (στη παλιά της θέση κολλητά με το πρακτορείο), τις αποθήκες του Δεβέκου και πιο κάτω το χάνι του Γεωργόπουλου. Αργότερα όταν η οδός ανεξαρτησίας άνοιξε μέχρι τη Μαξίμου Γραικού, η ταβέρνα μεταφέρθηκε δίπλα, αμέσως μετά ήταν το μαγαζί του Δημητριάδη με τα ηλεκτρικά, η είσοδος του κινηματογράφου ΡΕΞ και το παραδοσιακό μπουγατσοπωλείο «ιδανικόν» στη γωνία.
Από την άλλη μεριά στη Σκουφά ήταν το ξενοδοχείο ΕΛΛΑΣ. Συνολικά τέσσερα ζαχαροπλαστεία των ξαδελφών Σκανδάλη έβγαζαν τραπέζια και σέρβιραν πελάτες στην πλατεία. Ανάμεσα στα τραπέζια με θέα στο δρόμο, υπήρχε τρίπτυχο ταμπλό όπου οι κινηματογράφοι της πόλης διαφήμιζαν τις ταινίες που παίζονταν, με φωτογραφίες και αφίσες.»
Και συνεχίζει για να δώσει μια πληροφορία που λίγοι ξέρουν, ότι η πλατεία έχει και ένα δεύτερο όνομα, τη λένε και «Ανεξαρτησίας».
Σήμερα η πλατεία Κιλκίς δένει οργανικά στον εκσυγχρονισμένο οικοδομικό ιστό της πόλης.

Η πλατεία Καραϊσκάκη βρίσκεται κατά μήκος της περιφερειακής οδού της Άρτας, μπροστά από το 4ο Δημοτικό Σχολείο και απέναντι από τον χώρο στάθμευσης βαρέων οχημάτων. Πρόκειται για ένα πάρκο πρασίνου με δέντρα και διαδρομές το οποίο αναδείχτηκε ιδιαίτερα μετά τις εργασίες διαμόρφωσης που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο προγράμματος εξωραϊσμού της πλατείας, το 2017. Το έργο είχε προϋπολογισμό 220.000 ευρώ, όπως ανέφερε ο δήμαρχος κ. Χρήστος Τσιρογιάννης, και περιελάμβανε, εργασίες ηλεκτροφωτισμού και κατασκευής της παιδικής χαράς με σύγχρονες προδιαγραφές ασφαλείας. Παράλληλα τοποθετήθηκαν μία μπασκέτα, παγκάκια, κάδοι και βρύσες σε διάφορα σημεία του χώρου. Το 2020 με πρωτοβουλία του Δήμου Αρταίων, πραγματοποιήθηκε στην πλατεία δεντροφύτευση, στο πλαίσο οικολογικής δράσης, κατά την οποία φυτεύτηκαν μια ελιά, μια πορτοκαλιά και μια λεμονιά, ενώ τα δέντρα υιοθέτησαν οι μαθητές του 4ου Δημοτικού Σχολείου.
Η πλατεία είναι αφιερωμένη στον αρχιστράτηγο της ελληνικής επανάστασης του 1821 Γεώργιο Καραϊσκάκη, τον ανδριάντα του οποίου φιλοξενεί. Πρόκειται για ορειχάλκινο άγαλμα, που στέκει σε διασκελισμό. Κινείται ελαφρά προς τα εμπρός όπως δηλώνει το ανασηκωμένο αριστερό του πόδι και το έντονα λυγισμένο δεξί του χέρι. Την κίνηση του σώματος ζωντανεύουν οι πτυχώσεις της φουστανέλας. Στο αριστερό χέρι κρατά ξίφος, ενώ ένα σπαθί και δύο πιστόλες είναι τοποθετημένες στο πλατύ σαλάχι του (ζωνάρι που φορούσαν στη μέση οι καπεταναίοι, κατάλληλο για να στερεώνονται τα όπλα).
Το άγαλμα πατά πάνω σε κυβόσχημη μαρμάρινη βάση που στην κύρια όψη φέρει μεγαλογράμματη επιγραφή:
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ
ΑΡΧΙΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
ΤΟΥ 1821
ΓΕΝΝΗΘΕΙΣ ΕΙΣ ΣΚΟΥΛΗΚΑΡΙΑΝ ΑΡΤΗΣ
Η επιγραφή συμπληρώνεται από τη φράση που αποδίδεται στον ίδιο:
«Εγώ πεθαίνω. Όμως εσείς να είστε μονιασμένοι και να βαστήξετε την πατρίδα»

Το άγαλμα φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Ιάσωνα Παπαδημητρίου (Βόνιτσα 1911-Αθήνα 1976), το 1973. Ο δημιουργός το εμπνεύστηκε από την προσωπογραφία του ήρωα όπως τη ζωγράφισε το 1826 ο Karl-Krazeise. Ο Ιάσωνας Παπαδημητρίου είναι γνωστός, κυρίως για τα πολλά του γλυπτά και ηρώα, προτομές ανδριάντες και ταφικά μνημεία. Ο ίδιος φιλοτέχνησε και τον ανδριάντα του Ναπολέοντα Ζέρβα, στην ομώνυμη πλατεία της Άρτας.
Το μνημείο του Γεώργιου Καραϊσκάκη αποτελεί φόρο τιμής προς τον ήρωα από την γενέτειρα του. Η συντήρηση και ανάδειξη του αγάλματος συμπεριλήφθηκε στα έργα διαμόρφωσης και αναβάθμισης της πλατείας το 2017.
Στη γιορτή της 25ης Μαρτίου γίνεται από το Δήμο Αρταίων κατάθεση στεφάνων στο άγαλμά του.

Η πλατεία Ναπολέοντος Ζέρβα βρίσκεται επί της περιφερειακής οδού της Άρτας, απέναντι από το Παραλίμνιο Πάρκο και τον Δημοτικό Χώρο Στάθμευσης. Καταλαμβάνει τον τριγωνικό χώρο που διαμορφώνεται από την περιφερειακή οδό και την καμπύλη πορεία της οδού Κρυστάλλη. Είναι πλακόστρωτη με μικρά τμήματα πρασίνου, κατά τόπους και δέντρα.
Η πλατεία πήρε το όνομά της από τον στρατιωτικό και πολιτικό, Ναπολέοντα Ζέρβα, αρχηγό του Ε.Δ.Ε.Σ. Το άγαλμά του στέκει πάνω σε ψηλή μαρμάρινη βάση στην κορυφή της πλατείας και το συνοδεύουν αναθηματικές στήλες που έχουν τοποθετηθεί πίσω του, περιμετρικά του δυτικού ορίου του χώρου, προς την οδό Κρυστάλλη.
Πρόκειται για ορειχάλκινο ανδριάντα σε φυσικό μέγεθος. Βρίσκεται σε έντονο βηματισμό προς τα εμπρός, με το δεξί του χέρι λυγισμένο στο πλάι και το αριστερό να τείνει ευθύ με τον δείκτη να δείχνει προς τα Τζουμέρκα, στα βουνά όπου έλαβαν χώρα οι περισσότερες μάχες. Στην ίδια κατεύθυνση ωθείται το σώμα και στρέφεται το βλέμμα του στρατηγού.
Στην κύρια όψη του βάθρου υπάρχει η μεγαλογράμματη επιγραφή:
ΖΕΡΒΑΣ ΝΑΠΟΛΕΩΝ
ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ 1891-1957
ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΗΓΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ
Ε.Δ.Ε.Σ Ε.Ο.Ε.Α
1941-1945

Φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Ιάσωνα Παπαδημητρίου (Βόνιτσα 1911-Αθήνα 1976), αποφοίτου του τμήματος γλυπτικής της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών. Ο Ιάσωνας Παπαδημητρίου είναι επηρεαζόμενος από τον ακαδημαϊκό ρεαλισμό και έχει την πατρότητα πολλών γλυπτών και ηρώων, προτομών, ανδριάντων και ταφικών μνημείων. Ο ίδιος, εξάλλου φιλοτέχνησε και τον ανδριάντα του Γεώργιου Καραϊσκάκη, στην ομώνυμη πλατεία της Άρτας. Το άγαλμα του Ναπολέοντα Ζέρβα θεωρείται από τις πιο ξεχωριστές του δημιουργίες.
Τα αποκαλυπτήρια του έργου έγιναν, παρουσία πολλών κατοίκων στις 27 Απριλίου του 1969.

Οι μαρμάρινες, ορθογώνιες στήλες πίσω από το άγαλμα είναι τοποθετημένες σε χαμηλές βάσεις. Στην όψη τους είναι προσαρμοσμένες ανάγλυφες, μεταλλικές πλάκες που αναγράφουν τις κυριότερες μάχες στις οποίες συμμετείχε η αντιστασιακή οργάνωση του Ναπολέοντος Ζέρβα:
• 23/10/1942 – Κλειδί, με Ιταλικές δυνάμεις
• 25/11/1942 – Ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου από τον ΕΔΕΣ και τον ΕΛΑΣ
• 26/12/1942 – Κούφαλος, με Ιταλικά αποσπάσματα
• 17/01/1943 – Σκουληκαριά, Χοάνη, με Ιταλική δύναμη
• 22/02/1943 – Σκουληκαριά, Κλειδί, με Ιταλική δύναμη
• 09/02/1943 – Πατιόπουλο, Κλειδί, με Ιταλική δύναμη
• 21/05/1943 & 29/09/1943 – Σκάλα Παραμυθιάς, με Ιταλική δύναμη συνεπικουρούμενη από Τσάμηδες
• 21/07/1943 & 03/10/1943 – Μάχες και συμπλοκές όρους Μακρυνόρους στην Αιτωλοακαρνανία με Ιταλικές δυνάμεις
• 25/07/1943 – Ξηροβούνι Ανωγίου, με τη Γερμανική Μεραρχία Εντελβάις
• 30/10/1943 – Βουργαρέλι Άρτας, με τη Γερμανική Μεραρχία Εντελβάις
• 31/10/1943 – Νεράϊδα, με δυνάμεις του ΕΛΑΣ
• 30/05/1944 – Μουριές Κιλκίς, με Βουλγαρική δύναμη
• 03/07/1944 – Αρχάγγελος Φιλιππιάδας, με Γερμανική δύναμη
• 27/06/1944 – Ζάλογγο Πρεβέζης, με Γερμανική δύναμη
• 17/08/1944 – Γέφυρα της Μενίνας Θεσπρωτίας, με Γερμανική δύναμη
• 01/09/1944 – Κανέττα, κατά την πρώτη σύμπτυξη των Γερμανών
• 01/10/1944 – Κανέττα & Δρίσκος, με Γερμανική δύναμη

Ο Ναπολέων Ζέρβας είναι από τα πρόσωπα που σημάδεψαν τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τη μετέπειτα στρατιωτική και πολιτική ιστορία της Ελλάδος. Σουλιώτικης καταγωγής, γεννήθηκε στην Άρτα στις 17 Μαΐου 1891. Οι στρατιωτικές του ικανότητες αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής όταν τον Σεπτέμβριο του 1941 ίδρυσε τον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ) μαζί με τους Λεωνίδα Σπαή και Ηλία Σταματόπουλο. Επρόκειτο για μία από τις μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις κατά των κατακτητών που σε γενικές γραμμές αντιπροσώπευε τον αστικό, φιλελεύθερο πολιτικό κόσμο, ενώ εξέδιδε και δύο εφημερίδες, την Δημοκρατική Σημαία και την Εθνική Φλόγα. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις της οργάνωσης λάμβαναν χώρα, κυρίως στα βουνά της Ηπείρου, τόπο καταγωγής του ιδρυτή της, ενώ συμμετείχε μαζί με τον Ε.Λ.Α.Σ. στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Ο Ε.Δ.Ε.Σ. διαλύθηκε με απόφαση του ιδίου του Ν. Ζέρβα το 1945 και εφόσον είχε σχηματιστεί στην Αθήνα, από δωσίλογους, ο «προδοτικός ΕΔΕΣ» με υποκίνηση του τρίτου πρωθυπουργού της κατοχική κυβέρνησης, Ιωάννη Ράλλη. Ο Ναπολέων Ζέρβας συνέχισε την στρατιωτική και πολιτική του δράση μετά την γερμανική κατοχή συσπειρώνοντας συντηρητικές και ακροσυντηρητικές δυνάμεις. Πέθανε το 1957.
Για την έντονη δράση του στην εθνική αντίσταση τιμάται στην ομώνυμη πλατεία της Άρτας, όπως πληροφορεί και η επιγραφή της βάσης.

Η πλατεία Σκουφά βρίσκεται στο κέντρο της Άρτας, νοτιοανατολικά της πλατείας Κιλκίς και απέναντι από τον επιβλητικό ναό της Παναγίας Παρηγορήτισσας, έργο του Δεσπότη της Ηπείρου, Νικηφόρου Α΄. Καταλαμβάνει μια οικοδομική νησίδα που ορίζεται από τις οδούς Σκουφά, Ορλάνδου και Γεωργίου Πάχη.
Όπως και η ομώνυμη οδός, αλλά και ο φημισμένος Μουσικοφιλολογικός Σύλλογος «Ο Σκουφάς», η πλατεία φέρει το όνομα του Νικολάου Σκουφά, ενός από τους τρεις ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας, μαζί με τους Εμμανουήλ Ξάνθο και Αθανάσιο Τσακάλωφ. Γεννημένος στο Κομπότι της Άρτας, το 1779, έλαβε το όνομα «Σκουφάς» ως παρατσούκλι από τους ίδιους τους Αρτινούς, λόγω της ενασχόλησής του με την κατασκευή σκούφων, κατά τα πρώτα επιχειρησιακά του βήματα, στην Άρτα.

Η πλατεία Σκουφά σχεδιάστηκε από τον σπουδαίο, Ζακυνθινό αρχιτέκτονα, Διονύση Ζήβα (1928-2018) και κατασκευάστηκε από τον εργολάβο της εποχής, Ανδρέα Σιαμαντά. Στα βορειοανατολικά της βρίσκεται το κτήριο Γαρυφαλλιά, που σήμερα αποτελεί κληροδότημα στον Σύλλογο «Ο Σκουφάς», ενώ η ανατολική της πλευρά γεμίζει με τα τραπεζάκια του καφέ, «εν Άρτη».
Ο χώρος οργανώνεται σε τρία επίπεδα που επικοινωνούν με σκαλοπάτια. Κυριαρχούν οι καθαρές γραμμές, οι λιτές επιφάνειες και ο ασβεστόλιθος που διακόπτεται από παρτέρια πρασίνου και πεζούλια.

Ο τομέας Πρασίνου του Δήμου Αρταίων σε συνεργασία με την Τεχνική Υπηρεσία και το Τμήμα Ηλεκτροφωτισμού πραγματοποίησε, το 2012 εργασίες εξωραϊσμού και αναβάθμισης του κάτω μέρους της πλατείας Σκουφά. Στο πλαίσιο των εργασιών επανέφεραν το αρχικό σχέδιο της πλατείας το οποίο είχε αλλοιωθεί από διάφορες επεμβάσεις. Επιπλέον, προχώρησαν στον ηλεκτροφωτισμό, στην κατασκευή ρείθρων και την εγκατάσταση του υπόγειου αρδευτικού συστήματος, καθώς και στην φύτευση καλλωπιστικών φυτών.
Η θέση της και το μέγεθός της, την καθιστά μια τις πιο αναγνωρίσιμες και πολυσύχναστες πλατείες της πόλης. Ενσωματωμένη στον κεντρικό οικοδομικό ιστό, με τα μαγαζιά, τα περίπτερα, το μπουγατσοπωλείο και τα καφενεία, είχε πάντα χαρακτήρα λαϊκής πλατείας με απούσα, σχεδόν την αστική τάξη. Η περιοχή αποτελούσε στέκι του λαϊκού Αρτινού ποιητή, Αποστόλη Καραπάνου (1899-1955).
Σήμερα στην πλατεία οργανώνονται διάφορες εκδηλώσεις, όπως φεστιβάλ νεολαιών, σύγχρονες και παραδοσιακές μουσικές σκηνές, χριστουγεννιάτικα παραμύθια, εκθέσεις μοτοσυκλέτας, κ.ά.

Στο κέντρο της πόλης της Άρτας βρίσκεται η πλατεία Μονοπωλίου και όπως υποδηλώνει το όνομά της υπήρξε χώρος εμπορικής αγοράς. Μαζί με την πλατεία του Ρολογιού ή της Ώρας αποτελούσε μια από τις δύο πλατείες της πόλης, κατά την οθωμανική περίοδο και από τον 17ουαιώνα και εξής, διεξαγόταν εκεί η εβδομαδιαία αγορά (λαϊκή). Το όνομά της διατηρείται ως σήμερα, αδιάψευστος μάρτυρας της ιστορίας της. Από την πλατεία ονομαζόταν «Μονοπώλιο» (ή Μονοπλιό) ολόκληρη η συνοικία που εκτείνονταν από την πλατεία ως το ναό του Αγίου Γεωργίου και γειτνίαζε με την συνοικία των Εβραίων.

Οι εμπορικές συναλλαγές:
Οι βασικές εμπορικές αγορές της Άρτας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν τρεις και ονομαζόταν σύμφωνα με τις τρεις βασικές κοινότητες της πόλης. Το Ρωμιοπάζαρο που καταλάμβανε την σημερινή οδό σκουφά ως την πλατεία Μονοπωλίου και ήταν η κύρια καθημερινή αγορά με 400, περίπου καταστήματα, το Τουρκοπάζαρο που απλωνόταν από την πλατεία Ρολογιού ως τη σημερινή λαϊκή αγορά και τα Εβραϊκά που αναπτύσσονταν από την πλατεία Μονοπωλίου ως το κάστρο. Την εμπορική κίνηση συμπλήρωνε η ετήσια αγορά (εμποροπανήγυρη) που διεξάγονταν, για 8 με 10 μέρες, μέσα στον Σεπτέμβριο, στη συνοικία Μουχούστι και η εβδομαδιαία αγορά στην πλατεία Μονοπωλίου.
Αρχικά η εβδομαδιαία αγορά πραγματοποιούταν κάθε Κυριακή. Το γεγονός προκαλούσε αντιδράσεις στο Χριστιανικό πληθυσμό της πόλης και το 1777 ξέσπασαν ταραχές μεταξύ Χριστιανών και Εβραίων. Οι πρώτοι υποστήριζαν ότι μόνο οι Εβραίοι της πόλης είχαν συμφέρον από την διεξαγωγή της αγοράς την Κυριακή, εφόσον έτσι εξασφάλιζαν την αδιάκοπη εμπορική κίνηση όλες τις μέρες της εβδομάδας. Κατά συνέπεια απαίτησαν από τις οθωμανικές αρχές, με την παρότρυνση του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, να γίνει αλλαγή της ημέρας. Το αίτημά τους είχε επιτυχή έκβαση και η διεξαγωγή της αγορά μεταφέρθηκε την Πέμπτη.
Έχοντας χαρακτήρα σημερινής λαϊκής, η αγορά στην πλατεία Μονοπωλίου διακινούσε, κυρίως διατροφικά είδη. Οι παραγωγοί των γύρω οικισμών κατέφθαναν με τα αγαθά τους, σε μικρές, κυρίως ποσότητες, είτε για να τα πουλήσουν, είτε για να τα ανταλλάξουν με άλλα προϊόντα, κάτι που δεν ήταν εύκολο να γίνει στην ύπαιθρο. Γεωργοί και κτηνοτρόφοι διαλαλούσαν την πραμάτεια τους, κρασί, φρούτα και λαχανικά, τυροκομικά προϊόντα και μαλλί, αβγά και μέλι. Τα είδη αυτά σπάνια διακινούνταν στις καθημερινές, τοπικές αγορές και, έτσι δεν υπήρχε ανταγωνισμός. Πάντως, η πλατεία αποτελούσε τόπο συναντήσεων και συναλλαγών όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Ο Ιωάννης Μακρυγιάννης αναφέρει, στα Απομνημονεύματά του, Βιβλίο Α’, ότι κατά την παραμονή του στην Άρτα έβλεπε να μαζεύονται στην πλατεία Μονοπωλίου άρχοντες, προεστοί των χωριών και έμποροι και να κάθονται εκεί ως αργά το βράδυ. Ο ίδιος, μάλιστα γνωρίστηκε μαζί τους και πραγματοποίησε διάφορες εμπορικές συναλλαγές.

Ιστορικά:
Η θέση της πλατείας στο κέντρο του οικοδομικού ιστού της πόλης την καθιστούσε θέατρο ποικίλων εκδηλώσεων και τη συνέδεε με σημαντικά ιστορικά γεγονότα.
Στην πλατεία Μονοπλιού διαδραματιζόταν το αποκριάτικο έθιμο των μπαντίδων κατά το οποίο οι κάτοικοι χόρευαν φορώντας μάσκες. Το έθιμο, με σαφείς βενετσιάνικες επιρροές, λέγεται ότι προέρχεται από την εποχή του Δεσποτάτου, όταν ηγεμόνευε ο Κάρολος Α’ Τόκκος (1411-1429). Σύμφωνα με την παράδοση, ξεκίνησε από μια γιορτή καρναβαλιού που είχε οργανώσει ο δεσπότης στο παλάτι του. Τότε εισήγαγε και τη μάσκα του γιατρού, φιγούρα γνωστή από την βενετσιάνικη Commedia del Arte. Είναι ο dotore di morto που γύριζε τις μέρες της αποκριάς στα σοκάκια της Βενετίας παραπέμποντας στις δύο επιδημίες πανώλης, κατά τις οποίες οι γιατροί περιφέρονταν φορώντας μάσκες για να μη κολλήσουν. Η φιγούρα έγινε πολύ δημοφιλής και έφτασε ως τα δρομάκια της βυζαντινής Άρτας όπου οι κάτοικοι ξεφάντωναν στην ετήσια αποκριάτικη γιορτή υποδυόμενοι τους βενετσιάνικους γιατρούς. Το έθιμο διατηρήθηκε και μετά την κατάκτηση της Άρτας από τους Οθωμανούς (1449) με αίτημα των κατοίκων προς το σουλτάνο και περιορίστηκε σταδιακά στην πλατεία.
Χρόνια μετά, στη διάρκεια του κριμαϊκού πολέμου (1853-1856) προστέθηκε στο έθιμο των μπαντίδων, το δρώμενο του παπούλια, σκωπτική φιγούρα του ανέμελου γλετζέ. Σ’ αυτόν αναφέρεται το δίστιχο: «Πάει το μαλακό σ’ Παπούλια μ’, πάει το μεντζικό σ’, το πήραν οι μπαντίδ’ Παπούλια μ’, το παν στο Μονοπλιό». Ουσιαστικά πρόκειται για λογοπαίγνιο που σατίριζε τα γεγονότα του ρωσοτουρκικού πολέμου. Οι λέξεις «μαλακό» και «μεντζικό» αναφέρονταν σε γυναικεία ρούχα, ταυτόχρονα, όμως παρέπεμπαν στο ρωσικό οχυρό, Μαλακώφ, και τον υπερασπιστή του, Μεντζικώφ. Το έθιμο ήθελε τον παπούλια να πηγαίνει στην γυναίκα του Ρώσου υποπρόξενου της Άρτας και να της αποσπά ένα «μαλακό» και ένα «μεντζικό». Κρατώντας τα ρούχα στο χέρι περπατούσε μαζί με την παρέα του κατά μήκος του Ρωμιοπάζαρου, προς την πλατεία του Μονοπωλίου, τραγουδώντας και πειράζοντας τον κόσμο. Από την αντίθετη κατεύθυνση έρχονταν να σμίξουν με την εύθυμη παρέα οι μπαντίδες. Όταν συναντούσαν τον παπούλια του φορούσαν τα επίμαχα ρούχα και τραγουδώντας το περιπαικτικό δίστιχο ερχόταν όλοι μαζί στο Μονοπλιό για να συνεχίσουν το ξεφάντωμα.
Η πλατεία Μονοπωλίου δεν συνδέεται μόνο με γιορτινές εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας αποτελούσε, εκτός από αγορά και τόπο εκτελέσεων. Ισχυρό τεκμήριο για το γεγονός αποτελούν οι ακέφαλοι σκελετοί που βρέθηκαν σε ανασκαφή δίπλα στο ναό της πλατείας, στην Παναγία Κασσωπίτρα. Όπως συνέβαινε με τον πλάτανο του γεφυριού, έτσι και η πλατεία ήταν μέρος πολυσύχναστο. Αυτή ήταν και η βασική αιτία που επιλέχθηκαν για χώροι εκτελέσεων τα δύο αυτά σημεία. Με τη μακάβρια θέα των θυμάτων (τοποθετούσαν τα κεφάλια σε πασσάλους) οι αρχές θεωρούσαν ότι πετύχαιναν τον παραδειγματισμό των υπολοίπων. Οι ανελέητες εκτελέσεις που έγιναν στο Μονοπώλιο την περίοδο της επανάστασης του 1821 ανάγκασαν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη, από φόβο και αποτροπιασμό. Σύμφωνα με τον μητροπολίτη Άρτας, Σεραφείμ Ξενόπουλο (19ος αιώνας) δίπλα από την πλατεία υπήρχε νεκροταφείο όπου είχαν ενταφιαστεί αγωνιστές της μάχης του Πέτα, γεγονός που καθιστά το Μονοπώλιο τον πιθανότερο τόπο εκτέλεσης τους.
Η πλατεία διατηρεί στην τοπική κοινωνία το παλιό της όνομα, παρά την μετονομασία της από το δημοτικό συμβούλιο σε πλατεία Ελευθερίας που έγινε για να τιμηθεί η υποδοχή του ελληνικού στρατού, κατά την απελευθέρωση της Άρτας, στις 24 Ιουνίου το 1881. Για τον ίδιο λόγο μετονομάστηκε και η δεύτερη τουρκική πλατεία του Ρολογιού σε πλατεία Βασιλέως Γεωργίου Α΄, ονομασία που σε αυτήν την περίπτωση επικράτησε.
Δίπλα στην πλατεία λειτούργησε το πρώτο δημαρχείο της ελεύθερης πόλης με δήμαρχο τον Ιωάννη Αντωνόπουλο.

Η πλατεία Εθνικής Αντίστασης είναι η κεντρική πλατεία – πάρκο της Άρτας, επί της οδού Σκουφά, κοντά στην πλατεία Μονοπωλίου. Είναι περισσότερο γνωστή ως πλατεία Αγίου Δημητρίου, εφόσον εκεί βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός της πόλης, αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο. Συνδέθηκε με την Εθνική Αντίσταση εξαιτίας του ομώνυμου μνημείου που ανεγέρθηκε έξω, ακριβώς από την εκκλησία, το 2005. Είναι ευρύχωρη, πλακόστρωτη με δέντρα και περιβάλλεται από καταστήματα, υπηρεσίες και καφετέριες.
Το μνημείο πεσόντων Εθνικής Αντίστασης (1941 – 1945) αποτελείται από δύο μαρμάρινες, ορθογώνιες πλάκες τοποθετημένες πλάγια, η μία πάνω στην άλλη. Στην επιφάνεια της ανώτερης πλάκας έχει προσαρμοστεί ορειχάλκινη σύνθεση μορφών σαν σε έξεργο ανάγλυφο. Η σύνθεση αποδίδει μια γυναικεία φτερωτή μορφή με χαρακτηριστικά Νίκης, Ελευθερίας και Ειρήνης, να βαδίζει προς τα εμπρός κρατώντας ψηλά ένα περιστέρι. Πίσω της την ακολουθούν δύο πολεμιστές βαστώντας τα όπλα τους. Η σύνθεση κλείνει στο τέλος, με έναν αγωνιστή πεσμένο στο έδαφος και μια γυναικεία μορφή να σκύβει επάνω του.
Η κατώτερη πλάκα φέρει επιγραφή προς τιμή των πεσόντων στην εθνική αντίσταση, συνοδευόμενη από στίχους του Κωστή Παλαμά:
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ
ΣΤΟΥΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΑ
ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΞΕΝΗ ΚΑΤΟΧΗ
1941 – 1945
«Η μεγαλοσύνη στα έθνη
δεν μετριέται με το στρέμμα
με της καρδιάς το πύρωμα
μετριέται και με το αίμα»
Κωστής Παλαμάς

Οι δύο πλάγιες πλάκες πατούν πάνω σε μαρμάρινη, χαμηλή, ορθογώνια βάση.
Μια μεταλλική πλάκα προσαρμοσμένη στο πίσω μέρος του μνημείου δίνει πληροφορίες για το χρόνο και τον λόγο ανέγερσής του:
ΠΑΓΙΟ ΑΙΤΗΜΑ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ
ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ
1941 – 44 Ν. ΆΡΤΑΣ
ΜΑΡΤΙΟΣ 2005
ΠΑΝΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΑΡΤΑΙΩΝ
Το μνημείο φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη, Δημήτριο Τσιρογιάννη. Γεννημένος 1974, σπούδασε στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών και έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, μεταξύ των οποίων η Άρτα, τα Ιωάννινα, η Ύδρα, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Αίγινα. Έργα του έχουν τοποθετηθεί και σε δημόσιους χώρους, εκτός από την Άρτα, στη Λέσβο και στη Ζίτσα Ιωαννίνων.

Η πλατεία της Εθνικής Αντίστασης, είναι η πλέον πολυσύχναστη πλατεία της Άρτας, σημείο συναντήσεων και ποικίλλων εκδηλώσεων.